Καθώς οδεύουμε ολοταχώς στις εθνικές εκλογές του 2023, οι νέες και οι νέοι θα κληθούν επίσης να συμμετάσχουν, πολλοί από αυτούς για πρώτη φορά στη ζωή τους.
Η αποχή αποτελεί ένα διαχρονικό πρόβλημα της πολιτικής ζωής της χώρας μας. Σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών, από τις εκλογές του 2019 απείχε το 42,22% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Στις νεότερες ηλικίες, ο αριθμός αυτός σχεδόν διπλασιάζεται.
Η αποχή από τη συμμετοχή στα κοινά είναι βέβαια ένα τεράστιο πρόβλημα από μόνο του, ενώ προκαλεί και εύλογους προβληματισμούς για την δημοκρατική νομιμοποίηση των κυβερνήσεων και τον βαθμό αντιπροσώπευσης των πολιτών στην βουλή.
Ωστόσο, δεδομένου του χρόνιου προβλήματος της αποχής των νέων από την πολιτική, αλλά και του ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται σήμερα, θα διαμορφώσουν την Ελλάδα του αύριο στην οποία θα ζήσουν οι νέοι, η μικρή συμμετοχή της νεολαίας στις εκλογές αναδεικνύεται σε μείζον ζήτημα.
Ποιοι είναι λοιπόν οι λόγοι της αποχής των νέων; Συνομιλώντας καθημερινά με νέα παιδιά, διέκρινα πως τα αίτια πίσω από αυτή την «αδιαφορία» είναι κατά βάση δύο.
Ο πρώτος λόγος είναι η αποστροφή που τους προκαλεί ένα πολιτικό σύστημα το οποίο χειμάζεται από διαφθορά, ανικανότητα και δυσκινησία. Ομοίως αποστροφή προκαλεί στους νέους ανθρώπους και η ξύλινη πολιτική γλώσσα, η οχλαγωγία των υποψηφίων και οι διαρκείς αψιμαχίες και διαφωνίες τους, κυριολεκτικά επί παντός επιστητού. Πρόκειται για μία άκρως τοξική κατάσταση η οποία οδηγεί ακόμα και τους πλέον πολιτικά ενεργούς νέους, στην πολιτική απομόνωση.
Η απαξίωση δεν περιορίζεται βέβαια στο πολιτικό προσωπικό, αλλά απλώνεται σε ολόκληρο το φάσμα της καθεστηκυίας τάξης. Με άλλα λόγια, δεν είναι μόνο ζήτημα έλλειψης εμπιστοσύνης για ένα σύστημα στο οποίο δεν αλλάζει τίποτα. Πρόκειται επίσης και για πρόβλημα ελλιπούς ενημέρωσης, μέχρι και αίσθησης παραπληροφόρησης, με τους νέους να διερωτώνται, «τελικά ποιος εμπιστεύεται τις ειδήσεις;».
Στο ίδιο κλίμα, η νεολαία παρατηρεί ομοιότητες μεταξύ των κομμάτων, ιδίως αφού εκλεγούν, καθώς στα μάτια τους όλοι «στρογγυλεύουν» μετά την εκλογική διαδικασία, παράγοντας τις ίδιες πολιτικές και αποφάσεις. Άρα οι εκλογές δεν φαίνεται να μπορούν να προκαλέσουν την αλλαγή. Τουλάχιστον την αλλαγή προς το καλύτερο.
Ο δεύτερος μεγάλος λόγος της πολιτικής αποχής των νέων, είναι ο θεσμικός αποκλεισμός τους από την πολιτεία. Σε πρώτο επίπεδο, τα νέα παιδιά πιστεύουν πως το ίδιο το σύστημα δεν επιθυμεί την συμμετοχή τους. Όπως εξηγούν, το κράτος χαμηλώνει όλο και περισσότερο το ηλικιακό όριο συμμετοχής στις εκλογές, δίχως όμως να τους παρέχει ταυτόχρονα την απαραίτητη παιδεία που απαιτείται για να συμμετέχουν. Τους δίνεται άρα το δικαίωμα, αλλά όχι η δύναμη για να πάρουν μέρος στα κοινά.
Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, οι πιο συνειδητοποιημένοι νέοι αντιλαμβάνονται τον εξοστρακισμό τους από την πολιτική, καθώς παρατηρούν ένα σύστημα στο οποίο δεν μπορεί να αλλάξει το παραμικρό. Ως εκ τούτου, δεν μπορούν και οι ίδιοι να αλλάξουν κάτι δια της συμμετοχής τους.
Ο δε αποκλεισμός τους γιγαντώνεται συνειδητοποιώντας ότι δεν τους εκπροσωπεί κανείς και κανένα κόμμα, και συνεπώς δεν βρίσκουν υπαρκτές επιλογές στην κάλπη. Πρόκειται άλλωστε για ανθρώπους με όνειρα και πάθος, και άρα ο συμβιβασμός γι’ αυτούς, ψηφίζοντας το «μικρότερο κακό», αποτελεί μάλλον ένα κακόγουστο αστείο. Για τους νέους, η μόνη λογική αντίδραση σε αυτή την αναντιστοιχία μεταξύ πολιτικών επιλογών και δικών τους προτιμήσεων, είναι η αποχή. Μία αποχή που τείνει πολλές φορές να καταλήγει σε πολιτική περιθωριοποίηση.
Τα πολιτικά προβλήματα που εκφράζουν οι νέοι είναι εξαιρετικά χρήσιμα ως μαθήματα για όλους μας. Κυρίως επειδή αποτελούν καθαρές αναγνώσεις των πολιτικών αγκυλώσεων και αδιεξόδων του υφιστάμενου συστήματος, το οποία άλλωστε μας κρατάει όλους αιχμάλωτούς του.
Είναι όμως εξίσου σημαντικό να προβληματιστούμε από την πολιτική αποχή των νέων ανθρώπων, ιδίως αυτών που αρνούνται συνειδητά να συμμετέχουν, φτάνοντας στο σημείο να υποστηρίξουν πως απέχουν, διότι πολύ απλά γι’ αυτούς «δεν υπάρχει μέλλον σε αυτή την χώρα».
Σταύρος Καλεντερίδης, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων